Melek yatırımcılar dünyanın neresinde olursa olsun girişimciliğin gelişmesi için oldukça önemli. Zira hızlı büyüyen bir şirket ya da yeni kurulmuş bir girişimin finansman desteği olmadan hayatta kalması pek mümkün değil. Tabi sadece bu değil, melek yatırımcılar yeni iş fikirlerinin hayata geçirilmesinde yani bir anlamda ülkelerin kalkınmasında da kilit bir rol oynuyorlar. Nitekim dünyanın en büyük girişim ekosistemine sahip ABD‘ye baktığımızda 2012 yılı itibarıyla 269 bin melek yatırımcının farklı şirketlerde 23 milyar dolarlık yatırım yaptığını görüyoruz. Avrupa’da yine 2012 rakamlarına göre 70 bin melek yatırımcının 5 milyar avroluk yatırımı bulunuyor.
Türkiye’de ise girişimciler yıllardır aradıkları melek yatırımcıları bu yıl da bulamadı. En iyimser tahminlere göre ülkemizde yaklaşık 200 melek yatırımcı bulunuyor. Bu konuda öne sürülen gerçekçi rakamlar ise 50’yi geçmiyor. Melek yatırımcı kaynaklı yatırım hacmi ise 10 milyon dolar civarında. Henüz 2013 rakamları açıklanmadı ancak 2012 yılında %116 gibi yüksek bir oranda büyüme elde eden Türkiye’deki melek yatırımcı piyasasının parlak bir dönemden geçtiğini söylemek imkansız. Umutlar çoktan 2014’e taşındı bile.
Devlet, melek yatırımcılara vergi verme yatırım yap dedi ama…
Esasında 2013 yılı Türkiye’de melek yatırımcılığın gelişimi açısından çok faydalı olacağı düşünülen devlet destekli bir adımla başlamıştı. Hazine Müsteşarlığı geçtiğimiz Şubat ayında “Bireysel Katılım Sermayesi Sistemi” adında yeni bir düzenlemeye imza atarak melek yatırımcılara vergi muafiyeti sağladı.
Bu sisteme dahil olan melek yatırımcılara “Bireysel Katılım Yatırımcısı” adı veriliyor. Bu kişilerden kişisel maddi varlıklarını ve tecrübelerini başarı şansı gördükleri şirketlere henüz başlangıç aşamasında aktararak fayda sağlamaları bekleniyor. BKY lisansını alabilmeniz için yıllık 200 bin TL gelire ya da 1 milyon TL mal varlığına sahip olmanız gerekiyor. Sistem, deneyimi yüksek kişiler için ise parasal yükümlülükleri ortadan kaldırıyor.
Basitçe anlatırsak BKY’ler Maliye’ye ödeyecekleri vergiyi, başarılı olacağına inandıkları girişimlere sermaye olarak yatırıyorlar. Karşılığında hisse senedi alarak şirketlerin yönetiminin bir parçası haline geliyorlar. BKS’nin melek yatırımcıyı vergiden muaf tutma şartı ise tek bir şirkete yıllık bazda en az 20 bin TL, en çok 1 milyon TL yatırım yapmış olmak.
Yatırım ortamının iyileştirilmesi ve iş yapma ortamını kolaylaştırılması hedefiyle sunulan BKS’de devletin amacı oldukça basitti. Yeni iş fikirleri finansman bulamamaktan ötürü rafa kaldırılmasın, ABD ve Avrupa’nın gerisinde kalan girişim ekosistemi aradaki farkı kısa sürede kapatsın. Bu nedenle yatırımcıya, “bana vereceğin vergi miktarıyla girişimlere destek ol” dendi. Bu sayede finansmana erişim sıkıntısı çeken erken aşama şirketler sermayeye daha kolay ulaşacak, piyasada profesyonellik artırılarak bir güven ortamı sağlanacaktı.
BKS ilk 9 ayda yatırımcıların PR malzemesinden öteye geçemedi
Hal böyle olunca BKS, melek yatırımcı olan ya da olma hayalindeki birçok kişi tarafından ilgi gördü. İlk etapta 14 başvuru kabul edilirken, Nisan ayında BKY olabilmek için başvuru yapan 8 yatırımcı lisanslarını düzenlenen tanıtım toplantısında Başbakan Yardımcısı Ali Babacan’ın elinden aldı.
Tahminler Şubat ayından bu yana yaklaşık 200 melek yatırımcının BKY olabilmek için başvuru yaptığı yönünde. Ancak bu sayıdan BKY lisansı alan melek yatırımcıların girişimcilere fayda sağladığı anlamı çıkmasın. Zira yaptığımız küçük çaplı araştırma BKY lisansı alan melek yatırımcıların son bir yılda neredeyse hiç yatırım yapmadıklarını gösteriyor.
Hazine Müsteşarlığı, yönetmelik gereği BKY lisansı alan kişilerin isimlerini açıklamıyor. Bu nedenle araştırmamızda başvurusu olumlu sonuçlanan 37 isme ulaşabildik. Bu isimler arasında halihazırda melek yatırımcı olanların yanı sıra hem Emre Kurttepeli, Sina Afra, Nevzat Aydın, Fırat İşbecer ve Fatih İşbecer gibi internet girişimcisi kimliği sahip kişiler, hem de kurumsaldan gelen Ali Sabancı, Ümit Boyner ve Hüsnü Özyeğin gibi iş insanları bulunuyor.
İstanbul Ticaret Odası kayıtlarına göre son bir yılda BKY olarak bireysel yatırım yapma hakkı kazanan bu 37 kişinin sadece 3 tanesi bir girişime yatırımda bulunmuş. Lisans alan melek yatırımcılar arasında yatırım sayısı bakımından Hasan Aslanoba ilk sırada yer alıyor. Yatırımlarını Aslanoba Capital üzerinden yapan Aslanoba’nın yılbaşından bu yana 25 yatırımı bulunuyor.
BKY’ler arasında yatırımı bulunan ikinci isim BIC Angel Investments Kurucu Ortağı ve Yönetim Kurulu Başkanı Joachim Behrendt. BKY lisansı alan ilk yabancı yatırımcı olan Behrendt’in biri kayıtlarda yer alan (GastroClub) iki yatırımı bulunuyor. (Diğeri telefonkilifim.com) Son bir yılda yatırım yapmış lisans sahipleri arasında bu iki isimle birlikte Markafoni‘nin Kurucusu ve CEO’su Sina Afra‘yı da görüyoruz.
Melekler tatilde!
Hazine Müsteşarlığı’nın Ekim ayı BKS İlerleme Raporu‘na göre 15 Şubat ile 31 Ekim tarihleri arasında sisteme toplam 5 yatırım başvurusu yapılmış. Başvuruların toplam tutarı ise 1.79 milyon TL. Rapora göre sistemde 159 lisanslı yatırımcı var. Yani bizim araştırdığımız 37 kişiden geriye kalan 122 BKY‘nin geride bıraktığımız 9 aylık süreçte sadece iki yatırımı bulunuyor.
Ortaya çıkan tabloya göre BKY lisansı alan melek yatırımcıların yatırım oranı %3,14‘te kalıyor. Yatırım miktarlarını bilmesek de BKY’lerin henüz elle tutulur bir destek sağlamadığı açık.
Halbuki sistemin amacı bu değil. Teşvik ile birlikte hedef bir yanda arzı güçlendirirken diğer yanda belirli standartlar oluşturarak ulaşılması kolay ve düzenli biri finansman yapısı oluşturmak. Nitekim Hazine Müsteşarlığı Mali Sektörle İlişkiler ve Kambiyo Genel Müdürü Ali Arslan yaptığı açıklamada önümüzdeki beş yıl içinde Türkiye’deki aktif bireysel katılımcı sayısının 600‘e çıkacağını, bu melek yatırımcıların ise 400 milyon TL yatırım yapacağını öngördüklerini belirtmişti. Arslan bu süreçte 2 bin başarılı şirket ortaya çıkacağını ve aynı zamanda 50 bin kişiye de istihdam sağlanacağını kaydetmişti.
İlk 9 ayda 200’e ulaşan BKY sayısı görünüşe göre 5 yıldan önce 600’ü görecek. Peki diğer öngörüler gerçekleştirilebilir mi? Yani şu an BKS’den bağımsız olarak 10 milyon TL civarında olan melek yatırım hacmi 2018’e kadar sadece BKY’lerden 400 milyon TL katkı alabilir, bunun sonucunda iki bin başarılı şirket kurulabilir mi?
Lisans başvurularında “Yenilikçi, büyüme potansiyeli olduğunu düşündüğüm çekirdek, başlangıç veya gelişim aşamasındaki şirketlerin hesabına doğrudan sermaye sağlayarak girişimcilerle ortaklık kurmak, aynı zamanda tecrübem ve birikimimle bu şirketlere/girişimcilere destek olmak istediğimi kabul ve beyan ederim” ifadesinin altına imza atan bu melek yatırımcıların çoğunun son bir yılda hiç yatırım yapmamış olmamaları BKS ile hızla gelişeceği düşünülen melek yatırım piyasası adına bir hayli düşündürücü.
Elbette her yatırım girişimler için fırsat yarattığı kadar aynı zamanda melek yatırımcı için de bir risk oluşturuyor. Fakat araştırmalar melek yatırımcıların girişimcilere sundukları sermayenin karşılığını 3.5 yıl içinde minimum iki kat olarak geri alabildiklerini söylüyor. Buna karşın miktarı ne olursa olsun ülkemizdeki yatırımların büyük bir çoğunluğu daha önce başarısı kanıtlanmış yurt dışı kaynaklı klon projelere yapılıyor. Birçok yatırımcı girişimcilere sorun bende değil sende diyor. Görünen o ki Türkiye’deki melek yatırımcılar yatırım yapma kriterlerini değiştirmedikçe BKS gibi sektöre çeki düzen getireceği düşünülen projeler yatırımcılar için PR malzemesinden öteye geçmeyecek.