Her ne kadar fotoğraflar anıları ölümsüzleştirse de Instagram ve benzeri fotoğraf paylaşım uygulamaları zihnimizde tam tersi etkiyi yapıyor. Örneğin; en son ne zaman kendi Instagram hesabınızı ziyaret ettiniz ve fotoğraflarınıza baştan sona baktınız? Baktığınızda da birçoğuna kendinizi yabancı hissetmiş olabilirsiniz. İşte bunların sebebi fotoğraf paylaşımlarının uzun süreli belleğimize yerleşmeden sadece dijital ortamda var olmaya devam etmesi.
Psychological Science‘ın son araştırmasında bilim adamları insanların fotoğrafların çekildiği nesneler hakkında daha az detay hatırladığını tespit ettiklerini söylüyorlar. Diğer bir deyişle nesneleri fotoğraflarken o ana odaklanıp detayları kaçırabiliyoruz; ancak çıplak gözle gördüğümüz nesneler, yerler, kişileri daha detaylı inceleyip hafızamızın o geniş deposunda onlara daha fazla yer ayırabiliyoruz.
Bu araştırmanın sonuçlarını günümüzün teknolojisine uyarlarsak Instagram gibi uygulamaların da aynı etkiyi yarattığını pekala söyleyebiliriz. Instagram’ı bu açıdan Google ile karşılaştırmak da mümkün. Zor bir soruyla karşılaştığımızda ya da bir bilgiyi geri çağırmaya çalıştığımızda hafızamızı zorlamak yerine hemen elimiz bilgisayarımıza ya da mobil cihazımıza kayıyor ve Google’dan cevabını öğrenmek istediğimiz soruyu aratıyoruz. Bu da zamanla beyin ve bellek tembelliğine yol açıyor ve bir şeyleri hatırlamak için Google’a bağımlı hale geliyoruz.
İşte bu durumu fotoğraflar bağlamında alırsak Instagram’ın da hafızamızda benzer bir etkisi var. İlginç ya da estetik bir fotoğraf yakalıyoruz, çekiyoruz, Instagram’a yüklüyoruz, filtreliyoruz ve paylaşıyoruz. Gerisi büyük bir boşluk… Bundan sonra amacımız ne kadar beğeni ya da yorum geleceğine yoğunlaşıyor; fotoğrafın içerdiği detaylar gözümüzden kaçtığı gibi hafızamızdan da zaman içinde siliniyor.
İlk sorumuza dönersek Instagram’da en az 5-6 ay önce paylaştığınız fotoğraflara bir dönün bakın. Ama dikkatlice bakın. Kaçırdığınız detayların olduğunu ve belki de büyük resmi o kadar da canlı hatırlamadığınızı fark edeceksiniz. Çünkü “Google’a sordum, işimi hallettim” mantığı Instagram’da da “fotoğrafı yükledim, işim bitti”ye dönüşüyor ve bu anılar uzun süreli belleğimize yerleşmeden sadece dijital ortamda yaşamaya devam ediyor. Her ne kadar Instagram gibi uygulamalar hayatımızı kolaylaştırsa da görsel hafızamızı da bir yandan zayıflattığını da böylelikle kabul etmek gerekiyor.