Bisiklet, yeniden ulaşımda kendine yer buluyor. Dünyanın her tarafında insanlar bisikletle ulaşımın faydalarını yeniden keşfediyor. Şehirler ve yönetimler bisikletle ulaşımın daha güvenli olması adına birçok altyapı çalışmaları yapıyor. Şehirlerdeki bisiklet kullanımın artırılmasına ve şehir hayatının daha kaliteli bir hale gelmesine harcanan bu çaba modern şehirciliğin en harika akımlarından bir tanesidir. Elbette tüm şehirler bir değil. Kimileri başı çekerken, kimileri arkadan ayak sürümeye devam ediyor.
Copenhagenize tasarım firmasının yayımladığı Copenhagenize Bisiklet Dostu Şehirler Endeksi 2017’de 136 şehir 14 değişken üzerinden değerlendirildi ve dünyanın en iyi 20 bisiklet şehri sıralandı. Copenhagenize firması, şehirlerin ayırıcı özellikleri arasında üç noktaya dikkat çekiyor; bisikletin bir ulaşım yöntemi olarak potansiyelinin idraki, altyapı yatırımları ve daha iyi şehirler oluşturmayı istemek.
Asırlardır şehir plancıları tek bir sorunun cevabını aradılar; “Bu yoldan daha fazla arabayı nasıl geçirebiliriz?”. Günümüzdeki şehirleşmenin ulaştığı boyutlar göz önünde bulundurulduğunda, ve yıllar süren şehircilik çalışmalarının akabinde bu sorunun ne kadar yanlış bir soru olduğu ortaya çıktı. Şu anda modern şehirciler, “Bu yoldan daha fazla insanı nasıl geçirebiliriz?” sorusunun cevabını arıyorlar. Bu sorunun cevabı ise gayet basit. Sağlam bir toplu taşıma ağı, yürüme yollarının kullanılabilirliği ve elbette bisikletlerin günlük ulaşımın bir parçası haline getirilmesi.
Şehirlerde daha fazla bisiklet kullanımı, iklim ve coğrafi koşullardan etkilenmeksizin, ekonomi için de çok önemli bir destek. Kopenhag’da bisiklet kullananlar sayesinde her sene sağlık harcamalarından 261 milyon$ tasarruf ediliyor. Buradan artırılan gelir de beş sene içerisinde bütün şehrin bisiklet altyapısına sahip olabilmesi için harcanan parayı karşılayabiliyor.
Elbette bisikletlerin şehirlere ve dünyaya katkısı sağlık harcamalarından edilen tasarrufla sınırlandırılamaz. Bunun yanında şehirdeki ortak alanların kullanımına katkısından daha az üretim maliyetine, kronik trafik sorunlarına bir çözüm getirmesinden ulaşım konusunda yarattığı fırsat eşitliğine kadar birçok bireysel ve toplumsal fayda da sunmaktadır. Bunlar elbette başka bir yazının konusu olarak şu anda sadece kısaca değinilmesi gereken noktalardır.
Copenhagenize Bisiklet Dostu Şehirler Endeksi her iki senede bir yayınlanan bir rapor. 2015 yılında yayınlanan rapordan sonra bu sene olan değişimleri görmek çok ilgi çekici. Zira Kopenhag birinciliği elinde tutmaya devam ederken, yaptığı altyapı çalışmaları ve yatırımlarla Utrecht, Amsterdam’ı üçüncü sıraya sürükledi. Farklı şehirlerin iki sene içinde yaptığı çalışmaları somut örnekleri ve ölçülebilirliği ile görmek gerçekten heyecan verici.
1. Kopenhag, Danimarka
2015 sıralaması: 1
Sırları neydi?: Kopenhag, Amsterdam ve Utrecht’in ilk üçteki yarışı her sene olduğu gibi bu sene de çekişmeli geçse de, Kopenhag yaptığı yatırımlarla bir numaralı bisiklet dostu şehir unvanını kimseye bırakmaya niyetli olmadığını gösteriyor. Geçtiğimiz on yılda Kopenhag, bisiklet altyapısına ve tesislerine 150 milyon$ yatırım yaptı. Bisikletliler ve yayalar için 16 yeni köprüyü şehre kazandırdı.
Sadece 2015 yılından bu yana şehir, bisikletlilerin iç liman bölgesinin tamamını kullanabilmelerine olanak sağlayan Havneringen / Harbour ring rotasını, pilot bölgelerde bisikletlileri algılayan ve onlara trafik üstünlüğü sağlayan yeni bir trafik ışığı sisteminin denenmesini, şehir içindeki trafik sıkışıklığını gösteren dijital sinyallerini ve bisikletliler için yeni otoyol güzergahlarını hayata geçirdi. Şu anda şehrin %62’si işe ya da okula giderken günlük ulaşımlarını bisiklet ile yapıyor ve şehrin yalnızca %9’u otomobil kullanıyor.
Dikkat etmeleri gerekenler: Kopenhag bir bisiklet cenneti olabilir ancak hala yapması gereken işler var. Eğer şehir en yaygın ulaşım şekli olan bisikletler için daha fazla yol ayırmazsa gelecekte bisiklet yollarında oluşacak trafik sıkışıklığının önüne geçemez. Ayrıca banliyölerden her geçen gün daha fazla gelen motor kullanıcılarının da önünü kesmek durumunda. Kasım ayında yapılacak belediye seçimlerinde de ortadaki en büyük konulardan birisi arabalara karşı bisikletler. Sağ partiler 1950’lerin araba odaklı ulaşımını gündemde tutuyorlar. Oslo, Paris ve Helsinki gibi şehirler, kaliteli bir şehir hayatının mümkün olması için daha az aracın olması gerektiğinin bilincinde ve bunun için çalışıyorlar. Eğer Kopenhag bu yarışta zirveyi korumaya devam etmek istiyorsa, kazandığı ivmeyi sürdürmeyi de bilmeli.
2. Utrecht, Hollanda
2015 sıralaması: 3
Sırları neydi?: Listedeki en küçük şehirlerden biri olan Utrecht, Amsterdam’ı ikincilik koltuğundan ederek dünyayı şaşırtmaya devam ediyor. Hollanda şehirleri sahip oldukları bisiklet hacmini korumayı tercih ederken, Utrecht işleri biraz daha ileri götürmeye kararlı gibi duruyor.
Eşsiz Dafne Schippersbrug köprüsü ise bunun bir örneği. Ya da 2020’ye kadar Central Station’da 33.000 bisiklet için park yeri yapma planları başka bir örnek olarak gösterilebilir. Belli ki şu andaki 12.000 bisiklet park yeri yeterli gelmemiş.
“Bisiklet sokakları” Hollanda şehirleri için standart kabul edilebilir. Ancak Utrecht ülkenin en uzun bisiklet yoluna sahip olmakla yetinmeyip bu yolları da uzatmanın niyetinde. Bisikletler için belirli zamanlarda açılan park yerlerini ve yeşil ışıklara denk gelmeleri için bisikletlerin hızlarını ölçüp onlara yardımcı olan dijital pano sistemleri olan Flo’yu hayata geçirdiler. Genel olarak şehircilik konusunda Utrecht, geçen yüzyılı reddetmeye her alanda devam ediyor. 2019 yılında Stadsbuitengracht kanallarını yeniden hayata döndürmek için çabası da bunun bir kanıtı.
Dikkat etmeleri gerekenler: Eğer Utrecht’te yaşıyorsanız, istediğiniz yere gitmeniz çok kolay. Ancak şehrin altyapısı dışarıdan gelen ziyaretçiler için çok kolay anlaşılır değil. Bu alanda iyileştirmeler yapılması çok büyük fayda sağlayacaktır.
3. Amsterdam, Hollanda
2015 sıralaması: 2
Sırları neydi?: İkinciliği Utrecht’e kaptırdıktan sonra Amsterdam’ın oyun planını gözden geçirmesi gerekiyor. Elinde olanı korumakta başarılı olsa da bir yenilik getirmemiş olması Amsterdam’ı üçüncülüğe geriletti. En büyük dertlerden bir tanesi de 2007 yılında 8.000 olan scooter sayısının geçtiğimiz yıl 35.000’e dayanmış olması elbette.
Amsterdam’ın bisikletler üzerine çok etkileyici şehircilik planları olsa da henüz bunlar hazırlık aşamasında. Central Station’ın arkasındaki altyapı iyileştirilmeleri ve Rijks Müzesine ulaşım yollarının geliştirilmesi başarılı çalışmalar olsa da birkaç sene öncesinin başarıları bunlar. Şu anki kalabalıklaşan şehir için ise halen yapılabilecek onlarca şey var.
Dünyada yalnız bir tane Amsterdam var. Şehrin kendine has yapısı başka şehirlerde işe yarayan sistemleri kullanmayı güçleştiriyor. Ancak siyasi isteksizlik yeni çözüm yollarının bulunmaması konusunda en temel neden olabilir tabi.
Dikkat etmeleri gerekenler: Kopenhag’ın olduğu gibi Amsterdam’ın da zirvede kalmak için ciddi çabalar sarf etmesi gerekiyor. Öncelikle kendi vatandaşları için ama aynı zamanda tüm diğer şehirlere karşı da bunu bir vazife olarak görmeliler. Bisikletleri belediyenin siyasi gündemine yeninden koyması, Amsterdam’ın bundan sonra nasıl bir şehir olmak istediğinin en önemli göstergesi olacaktır.
4. Strasbourg, France
2015 sıralaması: 4
Sırları neydi?: On yıllar boyunca Strasbourg, Fransa’nın en önemli bisiklet şehirlerinden biri oldu ve pek de rakibi yoktu. Ancak son yıllarda bu rakipsizlik durumu değişmeye başladı. Paris, Bordeaux ve Nante birkaç yıldır atağa kalkmış durumda. Öte yandan Strasbourg cevap vermekte gecikmiyor. Bisiklet ulaşımında %16 modal paya ulaşan ilk Fransız şehri olmayı başardı. Velhop sistemi bisiklet paylaşımını bambaşka bir seviyeye taşıdı. Başka hiçbir şehirde bu kadar çok ortak kullanımlı bisiklete denk gelemezsiniz. Öyle ki yük taşımak için gerekli kargo bisikletlerini bile destekleyen bir sistem bu.
Birçok şehir gibi Strasbourg da şehir planlarına bisiklet otoyolları, ring güzergahlar ve banliyöler ile komşu şehirlere bağlanan bisiklet çevre yollarını dahil ediyor.
Dikkat etmeleri gerekenler: Utrecht ve Amsterdam gibi Strasbourg’un da en önemli görevlerinden bir tanesi şehirde homojen bir altyapı oluşturmak. Yıllardır rakiplerinden ileride olan Strasbourg ufak tefek iyileştirmeler yaparak bugüne kadar geldi. Ancak rakiplerinin temposunu artırmasına karşılık olarak daha uzun vadeli çözümleri düşünmeye başlamalı.
5. Malmö, İsveç
2015 sıralaması: 6
Sırları neydi?: 2015 yılından beri Malmö, bisikleti şehrin temel ulaşım aracı haline getirmek için çalışıyordu. Cykelhuset ya da Bisiklet Evi’nin açılması tüm dünya için heyecan verici bir gelişmeydi. Bu bina, bisiklet sahiplerinin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde tasarlanmıştı. Arabasız bir hayata geçişin kolaylaştırılması yolunda inanılmaz bir adımdı. Bundan sonra açılan Bisiklet Hostel’leri ise dünyanın farklı yerlerinden gelen bisikletli turistlerin sıkıntılarını çözecek nitelikteydi.
Malmö, bisiklet paylaşımını ve altyapısını geliştirmeye niyetli. Ana tren istasyonundan kargo bisikletleri sunduğu yetmezmiş gibi bir de çöp toplama işlemleri için bisikletlerin kullanılabileceği pilot bölgeler belirliyor. Bunun yanı sıra Malmö ve Kopenhag arasındaki bisiklet feribotu seferleri ile iki şehrin bisiklet turizmini güçlendirmesi bekleniyor.
Dikkat etmeleri gerekenler: Malmö’nün ciddi bir şekilde odaklandığı belli ancak gelecek hakkında asıl belirleyici olacak olan siyasi niyet olacaktır. Bu niyetin en büyük göstergesi de hiç şüphesiz sağlam altyapı çalışmaları olacaktır. Elbette ufak tefek iyileştirmeler, iyi niyet gösterileri de halk tarafından hoş karşılanacaktır ama ivmeyi artırmak ve zirveye oynamak istiyorsa altyapı çalışmalarına bir an önce hızla başlamalıdır.
6. Bordeaux, Fransa
2015 sıralaması: 8
Sırları neydi?: Bordeaux durumu kabullenmiş olacak ki bisiklet şehirciliğine daha önce hiç olmadığı kadar ciddi bir şekilde eğilmiş. Şehir 2016 yılında “Plan Vélo Métropolitain”ı hazırlayarak 2020’de bisikletlerin modal payının %15’e çıkmasını sağlamak istediğini gösterdi. Şehir, Kopenhag’a yolladığı ekiplerle işi uzmanından öğrenmenin peşinde.
Garonne nehri üzerindeki köprülerden bir tanesini otomobillere yasaklayıp köprüyü sadece bisiklet, yaya ve toplu taşımaya ayırmak üzerinde ciddi konuşmalar dolaşıyor. Şehrin bisiklet paylaşım sistemi ciddi anlamda bisikletin bir ulaşım aracı olarak kullanılmasına olanak sağlıyor. Ayrıca Bordeaux, erkekten çok kadın bisikletçilerin olduğu tek Fransız şehri. Belediye başkanı Alain Juppé bisiklete duyduğu hayranlığı birçok farklı noktada dile getiriyordu, ancak şimdi ne kadar inançlı olduklarını gösterebiliyor; bu konuyla ilgili 84 milyon$’luk yatırım yapılıyor.
Dikkat etmeleri gerekenler: %15 hedefini tutturabilmesi için şehir en kısa zamanda altyapısını geliştirmeli ve şehrin bisiklet ağını tamamlamalı. Trafiğin hafifletilmesi ve otomobillere tanınan alanların, bisikletlere tahsis edilmesi de önemli konular arasında yer alıyor.
7. Antwerp, Belçika
2015 sıralaması: 9
Sırları neydi?: Antwerp halen Belçika’nın en bisiklet dostu büyük şehri unvanını korumaya devam ediyor. Birkaç zamandır iyileştirmelerde yavaşlamalar olsa da son yıllarda ivmenin arttığı ortada. Şehir, bisiklet paylaşım ağını şehir merkezinden civar mahallelere kadar genişletmeyi planlıyor. Büyük etkinliklerde kullanılacak geçici park yerleri ve modern askı sistemleri sunuyor şehir. Central Station’daki bisiklet park alanı etkileyiciliğini korurken diğer istasyonlar da geliştirmelerden nasibini alıyor.
Liman tarafında geniş ve korumalı bisiklet yolları, üç farklı yaya/bisikletli köprüsü ve dev bir şehir planı ile Antwerp modern dünyanın gerekliliklerini yerine getirmek için elinden geleni yapacağını gösteriyor.
Dikkat etmeleri gerekenler: Antwerp, bisikletlerin modal payını %25’lere hatta daha da yukarılara çıkartma fırsatına sahip. Altyapının tamamlanması ve otomobil trafiğinin azaltılması ilk yapılması gerekenler arasında. Ancak siyasi niyet sürekli değişkenlik gösteriyor. Geleceğe dair net bir görüş gerekiyor.
8. Ljubljana, Slovenya
2015 sıralaması: 13
Sırları neydi?: Ljubljana yıllar içinde kendi ivmesini kendi yarattı ve 2016 yılında Avrupa’nın Yeşil Başkenti olması da ufak bir destek sağladı. Bisikletlilerin modal payı giderek artarken, şehir daha sağlam planlar yapmanın peşinde. Bisikletlilerin sayısını artırmak diğer birçok şehre göre çok daha kolay olacak.
Siyaset ve halk desteği aynı noktadan bakıyor ve bu da işlerin kolaylaşmasını sağlıyor. Ljubljana’da pozitif tanıtım bisikletlilerin sayısının artmasındaki temel faktör olarak kendini gösteriyor.
Dikkat etmeleri gerekenler: Ljubljana katı bir değişime hazır. Her şey olması gerektiği gibi ilerliyor. Şehrin birkaç yıl içerisinde %20 hatta %30 modal paya yükselebilmesi için hiçbir engel yok. Altyapı hamleleri en iyi örneklerden ilham alınarak hazırlanıyor. Ancak otomobiller şehrin ulaşım politikalarında çok ciddi bir yer kaplıyor. Dengenin toplu taşıma ve bisikletler tarafına döndürülmesi gerekli.
9. Tokyo, Japonya
2015 sıralaması: İlk 20’nin dışında
Sırları neydi?: 2015 yılında ilk 20 listesinin dışında kalan Tokyo, bu yıl etkileyici istatistikleri ile tekrar listeye girmeyi başardı. Büyük şehir bölgesinde tren hattını kullanan 20 milyon vatandaşın %20’si tren istasyonuna bisikletiyle gidiyor. Turistik bölgeler ise ciddi bisiklet yoğunluğuna sahip. Ancak Japonya’nın neden dünyanın üçüncü büyük bisiklet ülkesi olduğunu ve incisinin de Tokyo olduğunu yerlilerin yaşadığı mahallelere gittiğinizde anlıyorsunuz. Modal pay bazı mahallelerde çok rahat bir şekilde %30’lara erişebiliyor. Park tesisleri her yerdeler ve tren istasyonlarının yanında muazzam park alanları mevcut.
Tokyo için 2020 olimpiyatları bisikleti bir ulaşım aracı olarak tanımak için muhteşem bir fırsat. Londra ve Rio’nun insanların bisikletle ulaşımlarını sağlamaları konusundaki başarısızlıklarından sonra Tokyo bu durumu tersine çevirebilecek güce sahip. Bu sayede gelecek nesiller için de bisikletin temel ulaşım aracı olarak kullanılmasına olanak sağlayabilir. Elbette dünyanın en büyük şehirlerinden birisi bu sorunu çözebiliyorsa, diğer şehirlere de bunun bir ders olması kaçınılmaz olacaktır.
Dikkat etmeleri gerekenler: Bisikletliler için uygulanan sert yasaklar derhal durdurulmalı ve bisikletin bir ulaşım aracı olduğu tüm siyasi çevreler tarafından kabul edilmelidir. Tokyo yol planlamaları için Amerika’ya değil Avrupa’ya bakarak ilham almalıdır. Yoğun trafiğin olduğu yollarda ayrılmış ve korunaklı bisiklet yolları iyiye doğru atılan bir adım olacaktır.
10. Berlin, Almanya
2015 sıralaması: 12
Sırları neydi?: Berlin geçen sıralamaya göre 2 sıra yükseldi. Bu yükselişteki en büyük pay elbette bisiklet referandumunda rol oynayan aktivistlerindi. Gücün yeni bir dengeye getirilmesi ve sürdürülebilir ulaşımın odak noktasına alınması, siyasilerin ve halkın anlaşma zemininde olmaları tüm bu gelişmeler için çok uygun koşullar sağladı.
Başkentin merkezindeki bisikletlilerin modal payı %13’lerde olsa da bazı bölgelerde bu pay %20’lere kadar çıkabiliyor. Yeni bir bisiklet paylaşım ağı bu sene için taslaklar arasına alındı. Berlin trafiksiz sokaklar üzerinde denemeler yapıyor ve bazı bölgelerde bisikletliler için yeşil dalga sistemini test ediyor.
Dikkat etmeleri gerekenler: Bisiklet referandumundan çıkan sonuçların uygulanması gerekiyor. Homojen olmayan bisiklet altyapısı yıllar boyunca şehir plancılarını otomobil merkezli trafik alanlarına bisikletleri sıkıştırmaya zorladı. Bu durumun değiştirilmesi ve yeni paradigmaların kabul edilmesi gerekiyor. Kargo bisikletlerinin yükselişini göz önünde bulundurmalı ve yeni planları bunlara göre hazırlamalı.
Diğer Şehirler
Listenin geri kalanındaki şehirlerin de yaşadığı sıkıntılar çok benzer. Şehrin altyapısının bisikletler açısından daha geliştirilmesi gerekiyor. Şehirlerdeki bisikletlerin modal payını artırmak %30’lar seviyesine çekmek birçok şehir için ulaşabilir bir hedef. Ancak bunun için siyasi iradenin de aynı yönde karar alması gerekiyor. Daha fazla bisiklet yolu, daha fazla bisiklet park alanı, daha az otomobilin teşvik edilmesi, bisikletlerin taşıma, hizmetler gibi alanlarda daha yaygınlaştırılması bisikletli hayata geçişi kolaylaştıracaktır. Bisikletlerin şehrin belli bölgelerine sıkışıp kalmasının önüne geçilmesi adına yollar bağlı olmalıdır. Aynı zamanda özel yollar, köprüler gibi rotaların hazırlanması da otomobil kullanımında caydırıcı olacaktır.
Tabii ki bütün bunların yanında ciddi anlamda toplu taşıma sistemi olan şehirlerin bisikletler ile entegre olması da büyük bir kıymet yaratacaktır. İlk on şehirde gördüğümüz gibi ana tren istasyonlarının yanına yapılacak bisiklet park alanları ve askı sistemleri ile insanlar ulaşımlarında bisikleti tercih edeceklerdir. Şehir içinde kanal, deniz gibi farklı ulaşım sistemlerine olanak sağlayan yapıları olan şehirler ise bunlar ile bisikletleri entegre ederek şehir hayatının kalitesini artırmak adına adımlar atabilirler.
Listenin geri kalanı şöyle:
11. Barselona, İspanya (2015 sıralaması: 11)
12. Viyana, Avusturya (2015 sıralaması: 16)
13. Paris, Fransa (2015 sıralaması: 17)
14. Seville, İspanya (2015 sıralaması: 10)
15. Münih, Almanya (2015 sıralaması: ilk 20 dışında)
16. Nantes, Fransa (2015 sıralaması: 7)
17. Hamburg, Almanya (2015 sıralaması: 19)
18. Helsinki, Finlandiya (2015 sıralaması: ilk 20 dışında)
19. Oslo, Norveç (2015 sıralaması: ilk 20 dışında)
20. Montreal, Kanada (2015 sıralaması: 20)
Yorumlar (0)